Al-Sahab, het Woestijnvis van Al-Qaeda

“Zonder video is het gewoon weeral een aanslag”

Videoboodschappen van Al-Qaedaleiders Osama bin Laden of Ayman al-Zawahiri zijn sinds kort downloadbaar en af te spelen op uw mobiele telefoon. Dat is niet zomaar een leuke gimmick, maar een volgende stap in de nieuwe werkwijze van de terreurbeweging. Met dank aan Al-Sahab, Osama’s eigen productiebureau.

Nadat de Verenigde Staten de Taliban in Afghanistan flinke klappen uitdeelde, werden ook heel wat trainingskampen van Al-Qaeda opgerold. Logistiek en organisatorisch ging de terreurbeweging er fel op achteruit. Ze besloot het kort daarna over een andere boeg te gooien. Vandaag is Al-Qaeda niet langer alleen een terroristische organisatie van gewapende strijders die zelf aanslagen uitvoert. Al-Qaeda is verworden tot een ideologische paraplu waaronder heel wat groepen kunnen opereren. De organisatie zet lokale groepen aan tot geweld. De media spelen daarin een centrale rol. Die verandering in aanpak zorgt ook voor een verandering in toon in de video’s die het netwerk verspreidt. De leiders werden vroeger vaak buiten gefilmd in kaki-jassen met op de achtergrond wapens en strijders. Tegenwoordig zitten ze ergens in een woonkamer of kantoor met een aantal boeken op het schap. Ze willen zich steeds meer als ideologisch baken profileren.

Tien Om Te Zien
Om hun doelgroep te bereiken richtte Al-Qaeda de Al-Sahab -de wolk- Foundation for Islamic Media Publication op. De kerntaak van die organisatie bestaat er uit de boodschap van Al-Qaeda zoveel en zo ver mogelijk te verspreiden. Al-Sahab verspreidt daarvoor geschriften en magazines, maar vooral filmpjes. Het gaat lang niet alleen om videoboodschappen van leiders. Zo bestaat er bijvoorbeeld een filmpje dat veel weg heeft van Tien Om Te Zien maar dan met de beste aanslagen van die maand.
De idee om aanslagen te filmen, haalde Al-Sahab bij Tsjetsjeense rebellen. Die hun filosofie luidde als volgt: ‘Als we hier in het bos een paar Russen vermoorden, dan schrikt daar niemand meer van op. Maar als we die moord filmen, dan lijkt het alsof we hen keer op keer vermoorden. De impact van die moord wordt dan honderd keer groter.’ De directeur van het Amerikaanse antiterrorismebureau Ben Venzeke onderstreept het belang van de filmpjes: “Zonder film, is het gewoon weeral een aanslag, zoals er zoveel zijn. Voor Al-Qaeda zijn de video’s even cruciaal geworden als de aanslagen.” Het doel van de video’s is volgens hem velerlei: “Rekruten werven, fondsen werven, instructies verdelen om bommen te maken, briefings overbrengen, succes laten zien, propaganda verspreiden, brainwashing… Maar het belangrijkste doel is het promoten van het merk Al-Qaeda. Ze gebruiken daarvoor logo’s en reclameslogans, zoals een echt bedrijf.”

Bluescreen
Vorig jaar verspreidde Al-Sahab meer dan 100 videoboodschappen. De meesten daarvan zijn van hoge kwaliteit. De video’s zijn ondertiteld of naargelang het doelpubliek nagesynchroniseerd. Het productiehuis beschikt daarnaast ook over een uitgebreide beeldbank en toegang tot Amerikaanse bronnen. Er doet een filmpje de ronde waarin een nieuw soort bom wordt voorgesteld waarmee Amerikaanse mijnenvegers kunnen worden opgeblazen. Eerst krijgen we te zien hoe zo een bom gemaakt moet worden. Daarna komt er per soort mijnenveger een uitgebreide beschrijving met technische details en diagrammen, voorzien van beeldmateriaal. Het filmpje sluit af met een overzicht van –volgens Al-Sahab- succesvolle aanslagen met die bom op de getoonde voertuigen.
Van boodschappen die leiders van Al-Qaeda de wereld insturen, vermoeden experts na technische analyse van de beelden dat ze voor een zogenaamd bluescreen zijn opgenomen. Dat is een techniek die ook bij Het Weer op Eén gebruikt wordt en waarbij de spreker gewoon plaatsneemt voor een lege muur of een leeg doek. Daarop kan dan om het even welke achtergrond bijgevoegd worden. Zo verscheen de nummer twee van Al-Qaeda, Ayman al-Zawahiri ooit in een grote professionele nieuwsstudio. Dat zorgde voor heel wat commotie in de V.S. De verschijning van één van de meest gezochte terroristen in een nieuwsstudio stelde de efficiëntie van de zoektocht naar terroristen in vraag, tot dus bleek dat Al-Zawahiri gewoon voor een doek stond.

Azzam de Amerikaan
De grote man achter Al-Sahab is vermoedelijk Adam Gadahn. Een Amerikaanse zoon van twee ouders die iets te lang in de jaren 60 bleven hangen. Op zoek naar strenge regels voor zichzelf komt hij in contact met de Islam en bekeert hij zich. Hij verhuist naar Pakistan waar hij een Afghaanse vluchtelinge huwt en in contact komt met Al-Qaeda. Hij verandert zijn naam in Azzam al Amriki, wat staat voor Azzam de Amerikaan. Het is hij die alle videoboodschappen al van begin af aan van ondertitels verzorgt. Azzam beseft al heel snel dat ook in het Westen fondsen en rekruten in de wacht te slepen zijn.
Azzam maakt in zijn vrije tijd ook zijn eigen video’s. Daarin probeert hij de haat tegenover de Verenigde Staten op te wakkeren bij niet-moslims zoals anders-globalisten, sceptische Europeanen,… Zijn invloed mag niet onderschat worden. In de video die Bin Laden in september vorig jaar vrijgaf, voerde ook die een eerder links discours, gericht op gematigde en niet-moslims.

Er is een cadeautje voor jou
De video’s van Al-Qaeda werden vroeger verdeeld via zogenaamde dead-drops. Dat zijn geheime locaties of brievenbussen waar voorwerpen anoniem van eigenaar kunnen veranderen. Via een ingenieus systeem van zulke plaatsen en tientallen koeriers, werden video’s afgeleverd bij het Arabische televisiestation Al-Jazeera.
Na de opmars van het internet heeft Al-Qaeda een gigantisch netwerk van sympathisanten opgezet. Die mailen de boodschappen naar elkaar door of plaatsen ze op fora. Ze doen dat vanuit internetcafé’s en surfen nooit langer dan een half uur. Ze gebruiken schuilnamen en codes. De informatie die ze versturen is vaak gecodeerd. Ze beschikken ook over speciale software die hun ware internetgebruik verdoezelt. Elke maand veranderen ze hun mailadres.
De Amerikaanse krant The New York Times interviewde vorig jaar Abu Omar, een jongeman van 28 jaar uit Jordanië die meewerkt aan het verspreiden van de video’s. Zijn verhaal: “Wanneer er een boodschap van Al-Qaeda op komst is, krijg ik meestal een telefoontje, waarin iemand zegt ‘er is een cadeautje voor jou’. Dan ga ik naar een internetcafé en zit er een mail in mijn inbox. Die stuurt mij naar een beveiligde link, die mij alweer naar een andere website stuurt. De link van die website stuur ik door naar drie vertrouwelingen.”

You Tube
De Amerikaanse geheime diensten volgen de ontwikkelingen op extreme websites en fora van dichtbij. De video die Bin Laden in september naar buiten bracht, werd door de geheime dienst opgepikt nog voor hij op de websites verscheen. Nadat hij grondig werd geanalyseerd werd hij vrijgegeven. De Verenigde Staten zijn technisch niet in staat om de websites te sluiten. De verspreiding van video’s op het internet is over het algemeen een onmogelijk in te dijken fenomeen. Bovendien heeft de Amerikaanse overheid heel wat van die websites gelokaliseerd. Het is eenvoudiger die verder op te volgen dan steeds opnieuw op zoek te moeten gaan naar nieuwe websites.
De Amerikaanse overheid geeft zelden beelden vrij van gevechten of aanslagen in Irak. Westerse journalisten worden er door de V.S. erg kort gehouden. Toen gebruikers van de populaire websites You Tube en Google Video vorig jaar filmpjes uploaden van gevechten en aanslagen in Irak, kwam de overheid wel tussenbeide.

Analyses
Als video’s van Al-Qaeda tot bij de CIA geraken worden ze weken en maanden geanalyseerd. Zo maakte de CIA een soort vingerafdruk van de stem van Bin Laden. Zo kan elke boodschap van ’s werelds topterrorist op zijn authenticiteit gecontroleerd worden. Specialisten trekken ook heel wat andere conclusies, maar het is toch vaak koffiedik kijken.
Uit analyses van de omgeving, licht en geluid, denkt men dat de meeste video’s opgenomen worden in een grot. Dat zou er op kunnen wijzen dat Osama en kornuiten zich schuilhouden in de omgeving van Kandahar of in het Tora Bora-gebied, op de grens van Afghanistan en Pakistan. Een huis in Kandahar waarin een opname met een andere Al-Qaeda-leider gemaakt werd, kon door een toevallige controle later geïdentificeerd worden.
Op een video na hevige bombardementen houdt Bin Laden zijn linkerarm opvallend stil. Dat zou er op kunnen wijzen dat Bin Laden, die linkshandig is, toen gewond was.
Het regelmatig produceren van video’s, duidt er in elk geval op dat Bin Laden relevant en in de media wil blijven. De CIA denkt ook dat Bin Laden een nieuwsjunkie is. Zo refereerde hij in zijn laatste boodschap naar de verkiezingsoverwinning van Nicolas Sarkozy en wist hij dat Gordon Brown de nieuwe premier van Groot-Brittannië is. Hij moet dus op een eenvoudige manier toegang hebben tot nieuwsbronnen. Wat in een grot toch niet meteen logisch is. Wat de CIA ook zeker weet is dat Bin Laden trendgevoelig is, want net als vele andere Arabische leiders heeft hij zijn grijze baard zwart laten schilderen. Er moet dus ook een kapperszaak in de buurt zijn.